27 مه ۹ ساز برتر کوبه‌ای ایرانی و خارجی ، انواع ساز کوبه ای
سازهای کوبه‌ای که با نام‌های ممبرافون یا پرکاشن نیز شناخته می‌شوند، ادواتی هستند که با با تکان دادن دست یا چوب، ضربه، مالش، خط کشیدن یا اعمال مشابه به صدا درمی‌آیند. انواع ساز کوبه ای در موسیقی ایرانی شامل دو دسته‌ی ملی و محلی هستند که هر یک، تاریخچه‌ای هزار ساله دارند.
این سازها به دلیل ساختار و شیوه اجرایشان، صدای بمی دارند که در ترکیب با سازهای دارای صدای زیر، تلفیقی بی‌نظیر ایجاد می‌کنند. سازهای کوبه‌ای علاوه بر نگه‌داشتن ریتم، توانایی نواختن ملودی‌ها را نیز دارند و به دو دسته‌ی سازهای کوبه‌ای با کوک معین و کوبه‌ای با کوک نامعین تقسیم می‌شوند.
انواع ساز کوبه ای با کوک معین و نامعین
سازهای کوبه‌ای به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: سازهای کوبه‌ای با کوک معین و سازهای کوبه‌ای با کوک نامعین. هر دو دسته نقش مهمی در موسیقی دارند و استفاده‌های متنوعی در سبک‌های مختلف موسیقیایی پیدا می‌کنند.
سازهای کوبه‌ای با کوک معین
سازهای کوبه‌ای با کوک معین، به سازهایی اطلاق می‌شوند که قادر به تولید نوت‌های مشخص و دقیقی هستند. این سازها معمولاً دارای پوست یا صفحات مرتعش شونده‌ای هستند که می‌توانند نت‌های موسیقی را با دقت بالا تولید کنند. یکی از معروف‌ترین سازهای این دسته، زیلوفون است. زیلوفون دارای تیغه‌های چوبی یا فلزی است که هر کدام نت خاصی را تولید می‌کنند. ماریمبا و ویبرافون نیز از دیگر سازهای مشهور این دسته هستند که ساختاری مشابه زیلوفون دارند اما با مواد مختلفی ساخته شده و صدایی متفاوت تولید می‌کنند.
سازهای کوبه‌ای با کوک نامعین
سازهای کوبه‌ای با کوک نامعین به سازهایی گفته می‌شود که نت‌های دقیقی تولید نمی‌کنند و بیشتر برای ایجاد ریتم و افکت‌های صوتی به کار می‌روند. این سازها معمولاً دارای پوسته‌های کشیده شده یا بدنه‌های فلزی و چوبی هستند که با ضربه زدن به آنها صدا تولید می‌شود. درام، مبورین، ماراکاس و کاستانت از جمله این سازها هستند.
این سازها در انواع موسیقی، از جمله موسیقی پاپ، راک، فولک و حتی موسیقی کلاسیک کاربرد دارند. برای مثال، درامز در موسیقی راک و پاپ نقش اصلی را در نگه داشتن ریتم و ایجاد ضرب‌های سنگین ایفا می‌کند. کاخن نیز یک ساز کوبه‌ای ساده اما بسیار پرکاربرد در موسیقی فلامنکو و سبک‌های دیگر است که نوازنده با نشستن بر روی آن و ضربه زدن به قسمت‌های مختلف ساز، صداهای متنوعی ایجاد می‌کند.
تفاوت ساز کوبه‌ای با کوک معین و نامعین
تفاوت اصلی این دو دسته در قابلیت تولید نت‌های دقیق است. سازهای کوبه‌ای با کوک معین قادر به نواختن ملودی‌ها و هارمونی‌ها هستند، در حالی که سازهای کوبه‌ای با کوک نامعین بیشتر برای ایجاد ریتم و جلوه‌های صوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تفاوت‌ها باعث می‌شود هر کدام از این سازها در موقعیت‌های موسیقیایی مختلف نقش خاصی ایفا کنند و ترکیب آنها در یک اجرا می‌تواند تنوع و غنای صوتی بیشتری به موسیقی ببخشد.
انواع ساز کوبه ای
سازهای کوبه‌ای از دیرباز نوازندگان و شنوندگان را به خود جلب کرده‌اند و با طیف گسترده‌ای از صداها، عمق، بافت و هیجان را به موسیقی افزوده‌اند. این سازها معمولاً برای نگه‌داشتن ریتم در اجراها استفاده می‌شوند؛ اما به دلیل انعطاف‌پذیری بالا، قادر به اجرای تک‌نوازی‌های زیبا نیز هستند. از طبل‌ها و دف‌های سنتی گرفته تا زنگ‌ها و ماراکاس‌های شاد و پرانرژی، سازهای کوبه‌ای نقش حیاتی در ایجاد ریتم و تقویت احساسات در موسیقی ایفا می‌کنند. انواع ساز کوبه ای نه تنها در موسیقی‌های محلی و آیینی بلکه در ژانرهای مدرن و جهانی نیز جایگاهی برجسته دارند و در دوسته ساز کوبه‌ای ایرانی و خارجی قرار می‌گیرند که در ادامه به معرفی هرکدام می‌پردازیم.
📑 پیشنهاد مطالعه 👈۱۱ ساز تکنوازی برتر 📑
انواع ساز کوبه ای ایرانی
انواع ساز کوبه ای ایرانی عبارت‌اند از:
دف
دف، یکی از سازهای کوبه‌ای سنتی ایرانی، دارای ساختاری ساده اما صدایی غنی و جذاب است. این ساز به شکل دایره‌ای با قاب چوبی و پوستی که بر روی آن کشیده شده ساخته می‌شود. دف به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایرانی، نقش مهمی در موسیقی عرفانی و مراسم مذهبی دارد.
ویژگی‌های بارز دف شامل طنین گسترده و قابلیت تولید طیف وسیعی از اصوات کوبه‌ای است. نوازنده با استفاده از انگشتان و کف دست بر روی پوست دف ضربه می‌زند و با حرکات مختلف، ریتم‌های متنوعی ایجاد می‌کند. وجود حلقه‌های فلزی در داخل قاب دف نیز به صدای آن عمق و زنگ خاصی می‌بخشد.
کاربرد دف بیشتر در موسیقی سنتی، صوفیانه و مراسم آیینی دیده می‌شود. این ساز به دلیل قابلیت ایجاد ریتم‌های پیچیده و اثرگذار، جایگاه ویژه‌ای در گروه‌های موسیقی محلی و تلفیقی دارد و به عنوان یک ابزار مهم برای ارتباط روحی و معنوی به کار می‌رود.
🟢 🟢 🟢 برای درک بهتر کاربرد دف در گروه ارکستر، پیشنهاد می‌شود ویدیوی مربوط به اجرای قطعه پرسون پرسون که توسط تیم اسیتگاه اجرا شد را مشاهده کنید. 🟢 🟢 🟢
تنبک
تنبک، یکی از انواع ساز کوبه ای سنتی ایران، با ظاهری استوانه‌ای و پوستی که بر دهانه آن کشیده شده، شناخته می‌شود. این ساز عمدتاً از چوب تهیه می‌شود و پوسته آن از پوست حیواناتی مانند بز یا گوسفند است. صدای تنبک با دست و انگشتان تولید می‌شود و نوازنده با استفاده از تکنیک‌های مختلف، ریتم‌های متنوعی را ایجاد می‌کند.
ویژگی‌های منحصر به فرد تنبک شامل صدای گرم و انعطاف‌پذیری بالا در تولید ریتم‌های پیچیده است. تکنیک‌های نوازندگی مانند ضربه‌های مختلف با انگشتان، کف دست و ترکیب آنها به نوازنده این امکان را می‌دهد که تنوع زیادی در صداها و ریتم‌ها ایجاد کند. کاربرد اصلی تنبک در موسیقی سنتی ایرانی و همراهی با سازهای دیگر در اجراهای گروهی و تکنوازی است. تنبک نه تنها در ایران بلکه در میان موسیقیدانان جهانی نیز مورد توجه قرار گرفته است.
ضرب زورخانه
ضرب زورخانه یک ساز کوبه‌ای سنتی ایرانی است که نقشی کلیدی در موسیقی و آیین‌های پهلوانی زورخانه‌ها دارد. این ساز از یک دیگ مسی بزرگ و یک پوست دباغی‌شده تشکیل شده که بر روی دهانه دیگ کشیده می‌شود. نواختن ضرب زورخانه توسط مرشد انجام می‌شود که با تسلط بر ریتم‌ها و ضربات مختلف، حرکت‌ها و تمرینات پهلوانان را همراهی و هدایت می‌کند.
ویژگی اصلی ضرب زورخانه صدای قوی و پرطنین آن است که انرژی و هماهنگی را در میان ورزشکاران ایجاد می‌کند. این ساز بسیار شبیه به ساز تنبک است و به تنهایی قادر به ایجاد طیف وسیعی از ریتم‌ها و ضربات متنوع است که هر کدام معنای خاصی دارند و به حرکات و تکنیک‌های مختلف پهلوانی همگام‌سازی می‌شوند. کاربرد ضرب زورخانه فراتر از همراهی ورزشی است؛ این ساز نمادی از فرهنگ و هویت ملی ایران بوده و در مراسم‌های مذهبی و آیینی نیز به کار می‌رود، جایی که قدرت، هماهنگی و روحیه جمعی را تقویت می‌کند.
📑 پیشنهاد مطالعه 👈 انواع ابزار موسیقی ایرانی 📑
طبل
طبل یکی از قدیمی‌ترین سازهای کوبه‌ای است که در فرهنگ‌ها و موسیقی‌های مختلف جهان جایگاه ویژه‌ای دارد. این ساز به صورت استوانه‌ای است که از یک بدنه و دو پوسته تشکیل شده است. ویژگی اصلی طبل، صدای بلند و پرطنین آن است که به وسیله کوبیدن با دست یا چوب بر روی پوسته‌ها تولید می‌شود.
طبل‌ها در اندازه‌ها و اشکال مختلف وجود دارند، از جمله طبل‌های بزرگ کنسرتی، طبل‌های کوچک و دستی، و درام‌های الکترونیکی مدرن. این سازها در مراسم‌های مذهبی، آیین‌های سنتی، جشن‌ها و حتی در موسیقی‌های مدرن و گروه‌های راک و پاپ کاربرد دارند. در ارکسترهای سمفونیک، طبل‌ها نقش مهمی در تقویت ریتم و انرژی اجرا دارند. یکی از ویژگی‌های برجسته طبل، قابلیت ایجاد تنوع در صداها و ریتم‌هاست که امکان می‌دهد هنرمندان خلاقیت خود را به نمایش بگذارند. از طبل به عنوان ابزاری برای ارتباطات اولیه، سیگنال دادن در جنگ‌ها و حتی برای ترمیم روحیه استفاده شده است.
🔶 🔶 🔶 برای درک بهتر کاربرد ساز کوبه‌ای در گروه ارکستر، پیشنهاد می‌شود ویدیوی مربوط به اجرای قطعه دختر بویر احمدی که توسط تیم اسیتگاه اجرا شد را مشاهده کنید. 🔶 🔶 🔶
دهل
دهل یکی از انواع ساز کوبه ای قدیمی است که در بسیاری از فرهنگ‌ها، به‌ویژه در جنوب آسیا و خاورمیانه، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ساز از یک بدنه چوبی استوانه‌ای شکل تشکیل شده که دو سر آن با پوست حیوان پوشانده شده که شبیه به طبل ولی در ابعاد کوچکتر است. نواختن دهل با استفاده از دو چوب انجام می‌شود؛ یک چوب نازک‌تر که برای نواختن روی پوست کوچکتر و یک چوب ضخیم‌تر که برای پوست بزرگ‌تر به کار می‌رود.
از ویژگی‌های بارز دهل، صدای بم و قدرتمند آن است که می‌تواند در فضاهای باز به خوبی طنین‌انداز شود. این ساز به‌طور عمده در مراسم‌های محلی، جشن‌ها، عروسی‌ها و آیین‌های مذهبی نواخته می‌شود و نقش مهمی در ایجاد ریتم و انرژی در موسیقی دارد؛ همچنین دهل به‌عنوان ساز همراهی‌کننده در رقص‌ها و نمایش‌های سنتی استفاده می‌شود و می‌تواند حس و حال خاصی به این برنامه‌ها ببخشد.
انواع ساز کوبه ای خارجی
انواع ساز کوبه ای خارجی عبارت‌اند از:
درام
درام یک ساز کوبه‌ای است که به‌طور گسترده در موسیقی‌های مختلف استفاده می‌شود. این ساز از یک پوسته کشیده شده روی یک قاب تشکیل شده که با ضربه زدن به آن صدا تولید می‌شود. درام‌ها به انواع مختلفی مانند درام‌های سنتی، درام‌های جاز و درام‌های الکترونیکی تقسیم می‌شوند. ویژگی بارز درام، توانایی تولید ریتم‌ها و الگوهای متنوع است که اساس بسیاری از سبک‌های موسیقی را تشکیل می‌دهد.
درام در کاربردهای مختلفی مانند اجراهای زنده، ضبط موسیقی، و حتی درمان‌های موسیقیایی استفاده می‌شود؛ به عنوان مثال، درام‌های الکترونیکی با قابلیت تنظیم صدا و اتصال به سیستم‌های دیجیتال، در تولید موسیقی مدرن و استودیوهای ضبط کاربرد فراوان دارند؛ همچنین، درام به عنوان یک ابزار آموزشی برای تقویت هماهنگی حرکتی و تمرکز نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هنگ درام
ساز هنگ درام، یکی از انواع ساز کوبه ای جدید و فراگیر است که با ظاهر و صدای خاص خود، به سرعت جایگاه خود را در موسیقی جهانی یافته است. این ساز، از خانوادهٔ سازهای لوله‌ای است و شباهت زیادی به دُمبک‌ها دارد، اما با داشتن شکل کروی و یک یا دو شیار در بالای آن، از دیگر سازها تفاوت دارد. ویژگی منحصربه‌فرد هنگ درام، صدای زندهٔ آن است که با لمس و ضربه‌های مختلف روی سطح آن تولید می‌شود. این صداها اغلب با طبیعت و آرامش ارتباط دارند و معمولاً در موسیقی‌های مدیتیشن و آرامش بخش به‌کار می‌روند. علاوه بر این، هنگ درام بعنوان یک ابزار انفعالی در جلسات تمرکز، مدیتیشن، و تمرکز ذهنی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. به دلیل ساختار ساده و قابل حمل بودن، این ساز به سرعت محبوبیت بین موسیقیدانان و علاقمندان به موسیقی را افزایش داده است.
کاخن
ساز کاخن یکی از انواع ساز کوبه ای اسپانیایی است که شکل و صدای منحصر به فردی دارد. این ساز از چوب درختی از نوع سرو و یا بامبو تهیه می‌شود. یکی از ویژگی‌های برجسته کاخن، طراحی آن است که به شکل یک دماغه یا یک قوس عمودی با نوک‌های تیز شکل گرفته است. صدای این ساز با استفاده از روش‌های خاص نواختن، مانند انعطاف و فشار بر روی زه، ایجاد می‌شود که به صدایی خاص و فراگیر تبدیل می‌شود.
کاخن همچنین بعنوان یکی از سازهایی با تنظیم ساده، در انواع موسیقی سنتی و محلی ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ از جمله موسیقی بختیاری، لری، کردی و غیره و در برخی آهنگ‌های مدرن نیز به صورت یونیک به کار گرفته می‌شود؛ اغلب به عنوان یک عنصر تزئینی و خاص در ترکیب با سایر سازها و نوازندگان. به دلیل صدای بسیار دلنشین و احساسی‌اش، کاخن توانایی ایجاد حس شور و انرژی را در مخاطبین به وجود می‌آورد و از اهمیت ویژه‌ای در فرهنگ موسیقی ایران برخوردار است.
تمپو
تمپو، یکی از نسل‌های نوین سازهای موسیقی است که از تلفیق فناوری و صداهای سنتی بهره می‌برد. این ساز با استفاده از تکنولوژی حسگرها و نرم‌افزار، امکان تولید صداهای متنوع و فراگیر را فراهم می‌کند. ویژگی منحصر به فرد تمپو، قابلیت برنامه‌ریزی و تنظیم صداها به صورت دلخواه است. کاربران می‌توانند با استفاده از رابط کاربری ساده، پارامترهای مختلفی از جمله طبقه‌بندی‌های صدا، تنظیمات افکت‌ها و حتی الگوهای ریتمیک را تغییر دهند.
ساز تمپو، به عنوان یک ابزار نوین در خلق موسیقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از هنرمندان حرفه‌ای تا علاقمندان به موسیقی، از این ساز برای ضبط، اجرا و تولید موسیقی استفاده می‌کنند؛ همچنین، به دلیل قابلیت حمل و نقل آسان و انعطاف‌پذیری در اجراهای زنده، تمپو مورد توجه زیادی قرار گرفته است. از سمت دیگر، تمپو به عنوان ابزاری آموزشی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد تا به افراد کمک کند مهارت‌های موسیقی خود را بهبود دهند و خلاقیت خود را در تولید موسیقی ارتقا دهند.
سخن نهایی
سازهای کوبه‌ای که معمولاً با نام‌های ممبرافون یا پرکاشن شناخته می‌شوند، ادواتی هستند که با تکان دادن دست یا چوب، ضربه، مالش، خط کشیدن یا اعمال مشابه به صدا درمی‌آیند. در موسیقی ایرانی، این سازها دو دسته‌ی ملی و محلی را شامل می‌شوند، که هرکدام تاریخچه‌ی هزار ساله‌ای دارند. این سازها، علاوه بر نگه‌داشتن ریتم، توانایی نواختن ملودی‌ها را نیز دارند. آنها به دو دسته‌ی سازهای کوبه‌ای با کوک معین و کوک نامعین تقسیم می‌شوند، هرکدام نقش مهمی در موسیقی ایفا می‌کنند. سازهای کوبه‌ای با کوک معین، نت‌های دقیقی را تولید می‌کنند، در حالی که کوک نامعین بیشتر برای ایجاد ریتم و افکت‌های صوتی به‌کار می‌روند. در این مقاله انواع ساز کوبه ای ایرانی و خارجی، به تفکیک مورد بررسی قرار گرفت. ممنون از اینکه تا اینجای مقاله همراه ما بودید؛ با ایستگاه همراه باشید.