11 ژانویه معرفی اجمالی انواع ویولن
انواع ویولن در قرن ۱۶ توسعه یافتند. در آن زمان نام این خانواده viole da braccio نام داشت. انواع ویولن شامل سه گروه سازی؛ ویولن، ویولا و ویولنسل (چِلّو) است و ساز کنترباس (باس) با اینکه شباهت زیادی با خانواده ویولن دارد، ولی از این خانواده نیست و جزو خانوادهی یک ساز قدیمیتر به نام ویول قرار دارد.
آن زمان که سالنهای کنسرت محل رقص و آواز درباریان بودند و غیر نجیبزادگان به آنها راه نداشتند، سازهای زهی سازهای اصلی کنسرت بودند. سازهای زهی نسبت به بقیه سازها، صدایی نرمتر دارند و به همین دلیل است که تعداد زیادی از این سازها در هر ارکستر است که سمت راست ارکستر مستقر میشوند. انواع ویولن که ما امروزه در ارکسترها میبینیم شامل سه ساز ویولن، ویولا و ویولنسل است.
در ارکستر سازهای زهی، ویولنها به ویولن اول و ویولن دوم و در برخی مواقع ویولن سوم تقسیم میشوند؛ در گروه ویولن اول، معمولاً اجرای قسمت دشوارتر و اکتاوهای بالاتر و نتهای زیرتر را به عهده دارند؛ همچنین ویولا و ویولنسل و کنترباس گروههای دیگر و مهم ارکستر هستند که بزرگتر و بمتر از ویولن هستند و ویولنسلها و کنترباسها بمترین صدا را در میان سازهای زهی دارند.
ساز ویولن
در بین سازهای گفته شده ویولن کوچکترین ساز خانوادهی سازهای زهی و شامل ۴سیم با کوکهای «می، لا، رِ، سل» است، با این حال، خودش نیز در اندازههای مختلف و به طرق مختلف ساخته میشود که میتواند به شکل ماشینی یا کنسرت (قسمتی ماشینی و قسمتی دست ساز) یا مستر(تمام دست ساز) تولید شود. ویولن، سازی است که تنوع زیادی دارد. ویولن آکوستیک کلاسیک، سنتیترین نوع ویولن است، اما ویولنهای الکتریک به همراه آکوستیک هم میان ویولنیستها شهرت دارند. اجرای قطعه دختر بویر احمدی از ارکستر ایستگاه یک نمونه عالی از نواختن ساز ویولن است که مشاهده آن توصیه میشود.
جهت یادگیری انواع خانواده ویولن و نواختن ویولن، نیاز است در ابتدا استادی مناسب انتخاب شود تا آموزش ساز ویولن شامل آموزش تئوری ویولن، آموزش آرشه کشی ویولن، آموزش نت خوانی ویولن و آموزش تئوری موسیقی را که از مهمترین مهارتهای پایهای محسوب میشود را به درستی بیاموزد.
در واقع انتخاب استاد آموزش ویولن بسیار مهم است که بتواند به بهترین شکل ممکن مباحث را به شاگردان خود توضیح دهد. معمولاً رایجترین کتاب برای آموزش ویولن از پایه و آموزش ویولن کلاسیک بین اساتید موسیقی در ابتدای کار، کتاب L-violin1 است
برای راحتی در نوازندگی ویولن، باید ویولنی با اندازهی مناسب خریداری شود. اندازهی مناسب ویولن مرتبط است با طول بازوها، کف دستها و انگشتان نوازنده. بهترین راه این است که اندازههای مختلف را امتحان کرده و ببیند که کدام برای شما مناسبتر است ؛گرچه در هرصورت نیاز است که در ابتدا با مشورت استاد خود ساز را انتخاب کنید.
انتخاب سایز مناسب ویولن
سایز مناسب برای بزرگسالان ۴/۴ است. گاهی بعضی از بزرگسالان مخصوصاً بانوان احساس میکنند که باید زیادی کش بیایند، خصوصاً وقتی میخواهند از انگشت کوچک دستشان استفاده کنند. برای این چالش نیاز است ویولن با اندازه ۷/۸ استفاده شود. به این اندازهی ویولن گاهی «ویولن لیدی» هم میگویند.
برای کودکان این سایز مناسب نیست و نیاز است در ابتدا متناسب با طول دستشان از ویولن با سایز ۴/۲ شروع کرده و سپس با بالارفتن سن میتوانند ویلنهایی با سایزهای ۴/۲ و ۴/۳ و در نهایت ۴/۴ را انتخاب کنند. در ادامه میتوانید جدولی از اندازههای ویولن مناسب برای هر سن را ببینید:
- ۳-۴ سال: ۱/۸
- ۴-۶ سال: ۱/۶
- ۵-۷ سال: ۱/۴
- ۶-۸ سال: ۲/۴
- ۷-۱۰ سال: ۳/۴
- ۹ سال تا بزرگسال و بانوان: ۷/۸
- ۱۰ سال تا بزرگسال: ۴/۴
در ایران اموزش ویولن در دو سبک ایرانی و کلاسیک تدریس میشود. در بخش آموزش ویولن ایرانی میتوانید کنسرت ناصر چشم آذر را ببنید تا بیشتر با سبک نواختن ویولن آشنا شوید.
ساز ویولا
(ویولن آلتو) صدای بمتری دارد و کمی از ویولن اندازه بزرگتری دارد. کوک ویولا به ترتیب از بم به زیر عبارت است از: «دو، سل، رِ، لا».
ویولا چهار سیم دارد که مانند ویولن کوک میشوند. از نظر اندازه، طول ویولا حدود ۵ سانتیمتر بیشتر از ویولن است و به همین دلیل صدای آن یک فاصلهی پنجم بمتر است. ویولا اغلب برای همراهی قطعات در ارکستر سمفونیک و ارکستر فیلارمونیک و حتی در کوارتتها و کویینتتها مورد استفاده قرار میگیرد.برای نمونه میتوانید اجرای ارکستر ایستگاه در روز ملی فیلیپین را ببینید.
ویولا هم مانند ویولن دوم در میانهی ارکستر نقش ایفا میکند. ویولا ساز خوبی برای شروع نوازندگی است و مبتدیان بزرگسال که میتوانند آموزش ویولا را از اساتید خوب ایران بهره ببرند. اگر به گروهنوازی علاقهمند هستید، ویولا انتخاب خیلی خوبی برای شماست. نوازندگان ویولا (ویولیست)، کمیاب هستند و همیشه به آنها نیاز است؛ همچنین یکی از دشواریهای نواختن ویولن، جلوگیری از سوت زدن سیم E است که در نواختن ویولا اساساً دیگر با این مشکل مواجه نیستید، به همین خاطر میتواند انتخاب خوبی برای شروع باشد.
مهمترین نکته این است که شما صدای کدام ساز را بیشتر دوست دارید. برای دستیابی به این موضوع، بهتر این است که به موسیقیهای متنوع گوش بدهید تا سلیقهی خودتان را پیدا کنید. تکنیک ویولن آلتو کمابیش همان تکنیک ویولن است، اما فاصلهی زیادتر سیمها و آرشهی سنگینتر، امکاناتی محدودتری از ویولن به این ساز میدهد. شکل این ساز از قرن شانزدهم تا به حال تغییری نکرده است.
ساز ویولنسل
ساز چلو یا ویولن سل یک ساز باس و تنور است که زیرمجموعه ساز ویولن قرار میگیرد. در قرن ۱۹ ویولنسل جزء سازهای مهم آرشهای بود که برای تک نوازی استفاده میشد. یک قرن بعد، یعنی قرن ۲۰ با حرفهایتر شدن نوازندگان، این ساز در ارکسترال و موسیقی مجلسی نیز به کار گرفته شد.برای آشنایی بیشتر با این ساز میتوانید اجرای قطعه شکوفه را مشاهده کنید. برای ساخت ساز چلو از اجزایی مانند ساز ویولن استفاده شده است. آموزش ویولنسل نزد اساتید معتبر ایران میتواند راه همواری را برای یادگیری این ساز ایجاد کند.
ساز کنترباس
این ساز را به نامهای زیادی میشناسند، از جمله؛ دوبل باس، کنترباس و باس. پژوهشگران دربارهی اصلونسب این ساز نظرهای متفاوتی دارند، برخی کنترباس را جزء انواع ویولن نمیدانند و معتقدند کنترباس عضو خانوادهی یک ساز قدیمیتر از ویولن، به نام «ویولا دا گامبا» یا «ویول» است. کنترباس دارای بمترین صدا در بین خانوادهی سازهای زهی ارکستری است. کنترباس به دو روش نواخته میشود: مانند ویولن، با کشیدن آرشه روی سیمها و یا به روش پیتزیکاتو که درواقع با زخمه زدن انگشت بر روی سیم انجام میشود. در این روش با زخمه زدن دست راست و حرکت دست چپ روی دستهی ساز، صدا ایجاد میشود. نوازندهی ساز کنترباس بهصورت ایستاده این ساز را مینوازد.
سخن پایانی
در این مقاله سعی شد انواع ویولن معرفی شود که شامل ویولن و ویولا و ویولنسل و کنترباس است که به ترتیب از صدای زیر به بم متغیر هستند. توجه داشته باشید که انتخاب استاد مناسب و ساز مناسب برای هر کدام از این سازها بسیار مهم است که باید به درستی انجام شود تا در میانه راه مشکلی رخ ندهد.
با ایستگاه همراه باشید.